Bir diğer açıdan bilgi aynı zamanda bir üründür bu yüzden bir varlık kabul edilerek değerleme yapılabilir. Üretim benzetimini kullanırsak​​ (Şekil 2) [2]:

• Veri bir hammaddedir

• Yazılım ve donanım bir tesis ve ekipmandır

• Bilgi müşteriye ulaştırılan son üründür

Şekil 3. Bilgi Üretim Süreci [2]

• • Bilginin Yedi Kanunu

Diğer varlıklar gibi bilginin de bir değeri ve fiyatı vardır. Ancak diğer varlıklarla aynı ekonomik kurallara tabi değildir. Şimdi bilginin doğasını bir varlık gibi kanunlarla açıklamaya çalışalım[2].

• • • İlk Kanun: Bilgi Paylaşılabilir

Bilgi varlığının en benzersiz özelliği de değerini kaybetmeden bir çok insan, iş kolu ve organizasyonda​​ paylaşılabilmesidir (Şekil 3). Bunun en büyük örneği de internettir. Bilgi sanal olarak bir çok insane internet üzerinde paylaşılır.​​ 

Şekil 4. Bilginin paylaşılabilirliği [2]

• • • İkinci Kanun: Bilginin Değeri Kullanıldıkça Artar

Örneğin bir arabanın değeri​​ kilometresine, uçağın değeri uçuş saatine, tesis ve ekipmanların değeri de kullanım zamanına göre düşer. Fakat bilgi aslında ne kadar kullanılırsa o kadar değer kazanır [2].​​ 

Şekil 5. Bilginin değerinin kullanıldıkça artması[2]

• • • Üçüncü Kanun: Bilgi Eskir

Aynı diğer varlıklarda olduğu gibi bilgi varlığının değeri de zamanla düşer. Bu düşüş bilginin türüne bağlı olarak değişir. Örneğin, bir müşteri adresini değiştirdiğinde eski adresi önemsiz bir bilgiye dönüşür. Şekil 5 üzerinde bilginin zaman içerisindeki üç aşamasını görebilirsiniz.

Şekil 6. Bilginin zamanla değerinin düşmesi [2]

• • • Dördüncü Kanun: Bilginin Değeri Hassasiyet (Doğruluk) İle Artar

Genellikle en doğru bilgi daha kullanışlı ve değerlidir. Doğru olmayan bilgi hem operasyonel hatalar hem de yanlış karar vermeye sebebiyet verebileceği için çok maliyetlidir (Wang and Strong,1996). Bilginin doğruluk değeri türüne ve nasıl kullanılacağının bilinip bilinmemesine bağlıdır. Bilginin hassasiyet gereksinimi kullanılacağı alana göre değişebilir.​​ Örneğin uçak bakımında %100 doğruluk ihtiyacı, çalışanların ev telefon numaraları için %80 olabilir.

Şekil 7. Bilgi değerinin hassasiyetle artması [2].

• • • Beşinci Kanun: Bilginin Değeri Diğer Bilgilerle Birleştirildiğinde Artar

Bilgi genellikle diğer​​ bilgiler karşılaştırıldığında ve birleştirildiğinde değer kazanır. Örneğin, müşteri bilgisi ve satış bilgisi değerli bilgilerdir. Fakat ikisi birleştirildiğinde bu iki bilginin birleşiminden oluşan bilgi daha da değerlidir [2]. Bir çok bilginin veri madenciliği kullanılarak birleştirilir ve ortaya karar ağaçları, kümeler gibi daha değerli bilgiler ortaya çıkar.​​ 

​​ Şekil 8. Bilginin entegrasyonla değer kazanması [2]

• • • Altıncı Kanun: Çok Olmak İyi Olmak İçin Gerekli Değildir

Bir çok kuruluştaki bugünkü en büyük sorunlardan biri ihtiyaçlarından fazla bilgiye sahip olmalıdır. Psikolojik araştırmalara göre insan kısıtlı bilgi işleme kapasitesine sahiptir (Miller, 1956; Newell and Simon, 1972). Bu limit geçildiği zaman​​ bilgi aşırı yüklemesi​​ olur ve anlama kapasitesi düşer Lipowski, 1975).

Şekil 9.Bilgide Miktar ve Değer karşılaştırılması [2]

• • • Yedinci Kanun: Bilgi Tükenmez

Bir çok kaynak kullanıldıkça tüketilebilir. ​​ Ancak bilgi sizde olandan daha fazlasını kullandığınızda kendi kendine üretilir (Glazer, 1993). Bunun sebebi yeni veya türetilmiş bilginin sıklıkla ​​ çıkarım, analiz ya da diğer bilgilerle birleştirilmesi sonucu üretilmiş olmasıdır. Bu ​​ tıpkı veri madenciliğindeki eski verilerden yeni bilgiler oluşturma gibidir.

Buraya kadar bilginin varlık envanterindeki diğer varlıklardan farkını ve neden değerleme yapılması gerektiğini gördük. Şimdi de bu değerlemeyi hangi kriterlere göre ve nasıl yapabileceğimizi görelim.​​ 

​​ Tablo 1. Bilginin değerini etkileyen öznitelikler [3]

Bilgi her ne kadar yeterince bir varlık olarak görünmese de, işletme iç raporlama için bunu varlık olarak kabul etmek​​ zorundadır. Bu da temel düzeyde değerlemeyi gerektirir. Açıkça görülüyor ki verinin bir değeri vardır: satılabilir, kaybolması veya bozulması finansal kayıplara yol açabilir. Ama biz bu özel verinin maliyetini nasıl hesaplarız? Doug Laney (2012) bu hesaplama methodunu yazmıştır. Laney bilgi değerini ölçmek için aşağıdaki adımları önermiştir (Laney, 2011):[3]

• • Finansal Olmayan Değer Hesaplama Yöntemleri

Metod 1: Saf Bilginin Değeri (IVI)

Bu değerlendirme yöntemi varsayımsal bir değerlendirmedir, elma ile armutu birbirinden ayırmak için kullanulabilir.

IVI=Hassasiyet x Bütünlük x ErişebilirlikBenzersizlik

Metod 2: Bilginin İş Değeri (VIB)

Bilginin iş için değeri: Bilgi ne kadar faydalı? Bilgiyi iş ya da kısmi iş süreçlerine nasıl ugyularız? Hızlıca yeni veriyi nasıl alırız?​​ 

VIB=Hassasiyet x Bütünlük x Öncelik Yaygınlık

Metod 3: Kayıp Bilgi Değeri (LVI)

Bu değer bilgiye sahip olmama değeridir. Bu bilginin değiştirilmesinin ve belirtli bir periyotta (t) bilginin finansal olarak işi etkileme değeridir.

LVI=KazanmaBedeli+∑1tKayıpKazanç

• • Finansal Bilgi Değeri Hesaplama Metodları

Metod 4: Bilginin Performans Değeri (PVI)

İş hedeflerine ulaşmak için bilginin değeri anahtar performans belirteci (KPI) olarak adlandırılır. Burada hedef:​​ Bir birim bilgi, verilen bir periyot içinde tüm n KPI hedeflerine yaklaşmaya ne kadar katkıda bulunur.

Anahtar performans belirtecinin (KPI) hedefleri:​​ 

PVI=∑1n(δKPIin-δKPIcn)

i :​​ Etkilenen.

C:Kontrol

Metod 5: Bilginin Ekonomik Değeri (EVI)

Uzun lafın kısası bilgi varlığının finansal değeri: Kazanç değeri için Bilginin Performans Değeri (PVI), en düşük edinme maliyeti, yönetimine sahip olmak ve bilgiye uygulamaktır.

EVI=PVIr-(KazanmaBedeli+YönetimBedeli+UygulamaBedeli)

Metod 6: Bilginin​​ Pazar Değeri (MVI)

Bu bilginin satışından, kiralanmasından ya da takas edilmesinden gelen gelirleri ifade eder. Kaç iş ortağı (p) bu bilgiye erişmek için para ödeyebilir?

MVI= ∑1pÖzelFiyat x İskontoOranıp

Ayrıca başka araştırmacılara göre de bilgi varlığı değerlemesi için kullanılabilecek özellikler Tablo 2’de gösterilmiştir.

Tablo 2. Bazı araştırmacılara göre bilgi değerini etkileyen öznitelikler [4]​​ 

Laney, 2011’e göre bilgi varlıklarının değerinin hesaplamasını altı metod şeklinde inceledik. Bunların dışında kendimiz de​​ belirli metodlarla kişisel bilgi varlıklarımızın değerini hesaplayabiliriz. Örneğin bir programlama dilini kullanarak yazdığınız yazılımın kaynak kodlarının değerini hesaplarken; harcadığınız süreyi, bu kaynak kodları kaybetmeniz halinde doğacak zararı, kodların piyasada bulunup bulunmamasını, ne kadar sürede tekrardan yazabileceğinizi hesaba katarak hesaplama yapabilirsiniz. Başka bir örnek olarak da uzun uğraşlar sonrasında müşterinize gönderdiğiniz bir teklif dosyasının değeri o teklifi hazırlamak için geçirdiğiniz süreyle, teklife eklediğiniz ürünleri seçmek için edindiğiniz bilgi birikimini ne kadar sürede edindiğinizle ve tekrardan istenmesi halinde bulamamanız durumunda size kaybettireceği zaman ile ölçülebilir.

Referanslar 

• Laney, D., “Infonomics: The Economics of Information and Principles of Information Asset Management”,​​ The Fifth MIT Information Quality Industry Symposium, July 13-15, 2011

• Moody, D., Walsh, P., “Measuring The Value Of Information: An Asset Valuation Approach”,​​ European Conference​​ on Information Systems​​ (ECIS’99)

• Garifova, L.F., “Infonomics and The Value of Information in The Digital Economy”,​​ Procedia Economics and Finance 23​​ (2015) 738 – 743

• Engelsman, W., “Information Assets and their Value”,​​ In Proceedings of 6th​​ Twente Student​​ Conference on IT,​​ 2012.